زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقه
 

علی شیبانی






ابوالحسن علی بن حسن شیبانی، معروف به ابن اعرابی از مهندسان، ریاضی‌دانان، منجمان، موسیقی‌دانان قرن سوم هجری قمری بود.


۱ - معرفی اجمالی



ابوالحسن علی بن حسن بن عبید بن محمد بن سعد بن ایاس شیبانی، معروف به ابن اعرابی، ابن اعرابی شهرت چند تن از دانشمندان و محدثان است و گاه چنین برمی‌آید که منابع، داده‌های اینان را در هم آمیخته باشند. این فرد آوازه چندانی نداشته و زیست‌نامه او هم گزارش نشده است. در منابع او را با عنوان علی بن الاعرابی می‌یابیم، ولی گفته‌های منابع یکسان و هم‌خوان نیست. نخستین کس ابن ندیم است که او را اهل کوفه، از خاندان بنی شیبان و فردی فاضل و دانشمند و پیش‌گام در رشته و تخصص خود آورده که کتابی به نام المسائل و الاختیارات داشته است. و از تخصص او نام نبرده، اما در شمار مهندسان، ریاضی‌دانان، منجمان، موسیقی دانان و... جای داده است. شاید به همین خاطر است که برخی منابع او را منجم لقب داده‌اند و ابن ماکولا به‌صراحت او را مشهور به اخترشناسی معرفی می‌کند. برهان‌الدین حلبی وی را کوفی نمی‌داند، بلکه واسطی تهامی می‌نامد و همانند ذهبی او را متهم می‌کند که خبری جعلی و دروغ را با سند صحیح گزارش کرده است.

۲ - اساتید و شاگردان



به هر‌حال علی بن اعرابی اساتید و شاگردانی داشته که علی بن عمروس انصاری، عبدالله بن غمر بجلی، ابوخالد یزید بن یحیی خزاعی، ابوالعتاهیه اسماعیل بن قاسم۲۱۱ق ابوبکر بن ابی شیبه و عبدالله بن محمد بن ابراهیم قیسی کوفی۲۳۵ق) از اساتید، و قاضی ابوعبدالله حسین بن اسماعیل محاملی۳۳۰قابوبکر محمد بن جعفر بن محمد خرائطی۳۲۷قابومحمد قاسم بن محمد بن بشار انباری۳۰۵ق) و عبدالله بن ابی سعد وراق در شمار شاگردان اویند.

۳ - درگذشت



تاریخ درگذشت علی شیبانی به دست نیامد، ولی به استناد وفات اساتید و شاگردانش به‌دست می‌آید که وی در قرن سوم می‌زیسته و به احتمال زیاد در نیمه دوم این قرن درگذشته است. گویا علی بن اعرابی که در سال ۲۸۷ق پس از اسارت ابوثابت در جنگ با رومیان از سوی مردم به امارت و فرماندهی طرسوس برگزیده شد، همین فرد است که در آن زمان پیرمرد بوده و به تصریح طبری از میان افراد سالخورده که بازمانده از جنگ بودند، انتخاب شد.

۴ - پانویس


 
۱. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱، ص۳۰۵-۳۰۶.    
۲. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۳۳۷.    
۳. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ۳۲۷.    
۴. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۱، ص۱۳۰.    
۵. ابن ماکولا، علی بن هبةالله، الاکمال، ج۶، ص۱۸۹.    
۶. سبط ابن العجمی، ابراهیم بن محمد، الکشف الحثیث، ص۱۸۴.    
۷. ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۳، ص۱۶۳.    
۸. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۳۷۳.    
۹. قضاعی، محمد بن سلامه، مسند الشهاب، ج۱، ص۶۵.    
۱۰. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۰، ص۱۹.    
۱۱. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۷، ص۳۸۹.    
۱۲. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۳۷، ص۴۸۸.    
۱۳. شیخ طوسی، الامالی، ص۵.    
۱۴. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱، ص۳۰۸.    
۱۵. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۱۰، ص۷۶.    
۱۶. ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، تاریخ ابن خلدون، ج۳، ص۴۴۰.    
۱۷. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۴، ص۲۷۰.    
۱۸. تمیمی مغربی، نعمان بن محمد، شرح الاخبار، ج۲، ص۳۱۱.    
۱۹. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۹۵.    
۲۰. ابن طیفور، احمد بن ابی طاهر، بلاغات النساء، ص۵۰.    
۲۱. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۷۴.    
۲۲. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۷، ص۱۱۰.    
۲۳. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۷، ص۴۵۷.    
۲۴. علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۴، ص۱۳۲.    


۵ - منبع



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۵۴۳، برگرفته از مقاله «علی شیبانی».






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.